EKSPLORER ANTYCZNY

Podobnie, jak w przypadku pozostałych kolonii jońskich u wybrzeży Anatolii Efez został zasiedlony przez Greków, głównie Jonów z Attyki i Peloponezu. Do Jonii zaliczano również przybrzeżne wyspy z największymi miastami Chios i Samos. Ok. 700 p.n.e. jońskie polis, w obliczu zagrożenia wrogich plemion azjatyckich, utworzyły pod przewodnictwem Miletu związek polityczno-religijny pod nazwą Dodekapolis. Nie uchroniło to jednak Efezu przed zagarnięciem miasta w VI wieku p.n.e.przez lidyjskiego króla Krezusa, a później przez perskiego Króla Królów Cyrusa Wielkiego, stając się częścią perskiej monarchii Achemenidów. Ucisk perskich satrapów przyczynił się do powstania w 499 p.n.e. miast jońskich przeciw Persji, i gdy Ateny wysłały na pomoc powstańcom 20 okrętów Jończycy zatakowali Sardes paląc doszczętnie miasto (wraz z powszechnie znaną świątynią Kybele).  Spalenie miasta spowodowało rozszerzenie się powstania na greckie polis nad Hellespontem i Bosforem, blokując łączność Persów z własnymi wojskami stacjonującymi w Tracji, ale zapewniło dowóz Grekom niezbędnego zboża z kolonii greckich nad Morzem Czarnym. Niestety, nieprzygotowana dobrze interwencja Aten, nieskoordynowane działania Jonów oraz późniejsze wycofanie się flot ateńskiej z konfilktu sprowokowały Persów do uderzenia na zbuntowane miasta i  Jesienią 498 roku zadając Jonom klęskę pod Efezem.

Burzliwe dzieje miasta spowodowały, że pierwsza świątynia Artemidy Efeskiej wraz z większą częścią polis uległa zniszczeniu. Miasto zostało odbudowane i ponownie zyskało na znaczeniu w drugiej połowie VII wieku p.n.e., kiedy to zarządzali nim tyrani. Następnie po rewolcie w mieście wprowadzono rządy rady, a Efez wszedł w złoty wiek swego istnienia, stając się oazą dla wielu wybitnych osobistości. Najsłynniejszą osobistością pochodzącą z Efezu był filozof Heraklit, żyjący na przełomie VI i V wieku p.n.e. Swoje poglądy wyrażał w niejasny i alegoryczny sposób, a znany jest obecnie głównie, jako autor słów "Niepodobna wejść dwa razy do tej samej rzeki" oraz zwrotu "Wszystko płynie". Głównym dziełem Heraklita był traktat O naturze. Autor złożył go w świątyni Artemidy Efeskiej, co było zgodne z jedną z funkcji świątyń antycznych, które służyły, jako miejsca przechowywania niezwykle cennych przedmiotów. Z Efezu pochodzili też: Parrazjasz – jeden z najwybitniejszych malarzy antycznej Grecji, będący przedstawicielem linearyzmu malarskiego, rzeźbiarz Agasias, czy rzymski senator Tyberiusz Juliusz Celsus Polemaeanus na cześć, którego wzniesiono w Efezie słynną bibliotekę Celsusa.
Bibliotekę można jeszcze podziwiać w czasach obecnych, ale po świątyni Artemidy Efeskiej, zaliczonej do siedmiu cudów świata nie pozostał już ślad. Odbudowana po zniszczeniach ok. 550 roku p.n.e. uległa ponownej zagładzie podpalona przez obłąknego szewca Herostratesa dwieście lat później.

 Ciągnące się przez wiele dziesięcioleci konflikty zbrojne nie wpłynęły jednak w znaczący sposób na życie codzienne w Efezie, aż do zajęcia miasta w 334 roku przez Aleksandra Wielkiego. Po jego śmierci w III i II wieku p.n.e. Efez wielokrotnie przechodził z rąk do rąk: najpierw był częścią imperium Seleucydów, a następnie zarządzali nim Ptolemeusze, panujący nad Egiptem. W 190 roku p.n.e. został włączony do królestwa Pergamonu, a wraz ze śmiercią ostatniego władcy państwa Pergamonui Attalosa III Efez znalazł się w granicach rzymskich. Za panowania cesarza Oktawiana Augusta Efez stał się stolicą rzymskiej prowincji Azja, obejmującej tereny zachodniej Anatolii. Wydarzenie to zapoczątkowało kolejną złotą epokę rozwoju miasta, która miała trwać aż przez dwa stulecia. W tym okresie Efez był najlepiej prosperującym ośrodkiem handlowym w Azji Mniejszej. W I wieku n.e. do Efezu dotarło chrześcijaństwo, które ostatecznie położyło kres wierze w greckie bóstwa i w 381 roku n.e., na podstawie edyktu cesarza Teodozjusza, świątynia Artemidy została ostatecznie zamknięta, a jej kult zakazany.Obecnie większość zachowanych zabytków to zabudowa z okresu rzymskiego panowania, a do najwaniejszych zaliczane są: Biblioteka Celsusa, Droga Marmurowa,  Droga Kuretów, Brama Mazeusa i Mithrydatesa, Świątynia Hadriana, Teatr, Agora Handlowa, Droga Arkadyjska i Bazylika Św. Jana.

Bibloteka Celsusa i Wielki Teatr

Agora, Latryny miejskie i Brama Mazeusa i Mithrydatesa